Niemand zou hem inhuren. Geen enkele winkel of bedrijf in zijn kleine stadje in Iowa zou een kans wagen op een jongeman die zonder armen geboren was.
“Mijn vrouw was degene die al het werk deed en ik had het gevoel dat ik mijn deel niet deed,” herinnert hij zich. “Ik voelde me slecht.”
Dus kocht Matt Stutzman een boog en wat pijlen. Dat leek hem logisch, al was het maar omdat hij was opgegroeid op een boerderij en met zijn vader en broers meeging op jacht. Het leek een manier om eten op tafel te zetten.
“Ik had werkelijk geen idee hoe ik moest schieten,” zegt hij. “Ik heb gegoogled op ‘Hoe leer je een armloze man met een boog te schieten’ en vond niets.”
Aangedreven door evenveel optimisme als vastberadenheid, begon Stutzman aan een queeste die hem een legende zou maken in de sport van para-boogschieten. Zijn innovatieve techniek voor het schieten, waarbij hij alleen zijn voeten gebruikte, resulteerde in topposities en een reeks medailles op toernooien over de hele wereld.
Vorige week arriveerde de 41-jarige in Parijs voor wat hij aankondigde zijn laatste Paralympics te zijn. Hij noemde ze “een ‘memories’-Spelen … herinneringen maken en gewoon, zoals, plezier hebben.”
Toen de competitie begon op de verzorgde gronden van Esplanade des Invalides, werkte deze relaxte houding in zijn voordeel. Stutzman voelde zich los en goed en begon zich af te vragen: kon hij zijn legendarische carrière afsluiten met iets wat geen enkele boogschutter zonder armen ooit had bereikt — Paralympisch goud?
Voor degenen die Stutzman nog nooit met een compoundboog hebben gezien, en hem nog nooit vanaf een Paralympische afstand van 50 meter precies in het midden van het doel hebben zien schieten, volgt hier een korte uitleg.
Robuust gebouwd, met een kaalgeschoren hoofd en een baardje, zit hij op een stoel met zijn linkervoet op de grond. Hij laadt de pijl met de tenen van zijn rechtervoet en leunt voorover om de boogpees vast te zetten met een haak die aan zijn rechterschouder is bevestigd.
Nu komt het moeilijke gedeelte. Hij klemt de boog vast met zijn sterke tenen, tilt hem op tot borsthoogte en strekt zijn been om een volledige trek te bereiken. Een subtiele verschuiving van zijn kaak duwt op een trekker om het schot te lossen.
Als dit allemaal verbazingwekkend lijkt voor een leek, is het net zo onwaarschijnlijk voor mensen in de sport, omdat niemand het ooit eerder heeft gedaan. Para-boogschutters in Stutzmans classificatie hebben traditioneel beperkingen aan het onderlichaam of een stoornis in een of beide armen.
Een directeur van het Internationaal Paralympisch Comité noemt Stutzman “een absolute pionier.” Chinese rivaal He Zihao zegt: “Matt is niet alleen een para-boogschutter. Hij is ook de legende en de GOAT in de hele parasport.”
De boogschietwereld wilde graag zijn waardering tonen tijdens wat neerkwam op een afscheidstournee in Parijs. Mensen wisten dat een pijnlijke rechterheup Stutzman had gedwongen zijn trainingsschema in te korten en zijn pensioen leek nabij nadat hij de voorronde op de 19e plaats had afgesloten.
Niet iedereen kon zien dat hij langzaam maar zeker aan populariteit won.
In 1982 konden artsen niet verklaren waarom het kind zonder armen geboren was. Ze zeiden echter wel dat het opvoeden van hem kostbaar zou zijn, met bezoeken aan specialisten, fysiotherapie en aanpassingen thuis. Zijn biologische ouders namen de moeilijke beslissing om hem af te staan.
De familie Stutzman had geen enkele moeite om hem op te nemen in hun gezin met zeven andere kinderen. Niet dat ze bakken met geld hadden; ze bekeken zijn handicap gewoon vanuit een andere hoek. Zoals Stutzman zegt: “Zij waren het type ouders dat mij aan de wereld wilde aanpassen in plaats van de wereld aan mij.”
Dat betekende dat hij hem moest leren eten, zijn haar moest kammen en zijn tanden moest poetsen met zijn voeten. Zijn moeder weigerde zijn schoenen te strikken totdat hij het zelf minstens een of twee keer probeerde.
Door te leren zijn tenen wijd te spreiden, ontwikkelde Stutzman een stevige grip. Als hij en zijn broers een ‘appeloorlog’ hadden, kon hij een appel pakken en direct terugschieten. Op zijn achtste reed hij met een tractor rond op de boerderij, waarbij hij met één voet de pedalen bediende en met de andere om te sturen.
Op zijn 16e ging Stutzman naar de afdeling motorvoertuigen, enthousiast om zijn rijbewijs te halen, maar een rijtest werd hem geweigerd. Hij noemt de episode “hartverscheurend.”
De volgende twee jaar werkte hij aan zijn flexibiliteit en bewees hij aan ergotherapeuten dat hij net zo snel kon sturen en remmen als iedereen. Toen hij op zijn 18e terugkwam bij de DMV, eiste hij een kans.
En toen hij de test had gehaald, zei hij: “Ik heb een grote donut gemaakt op de parkeerplaats.”
Door dit alles heen diende zijn betrouwbaar zonnige karakter als een elixer, dat hem door tijden van wanhoop heen hielp. Een constante glimlach en een grote lach werden zijn handelsmerken.
“Hij is altijd een positief persoon,” zegt zijn verloofde, Jessica Wasson. “Waar hij ook is, hij probeert er altijd voor te zorgen dat iedereen zich betrokken voelt en een leuke tijd heeft.”
Ongeveer twee maanden voor Parijs stopte Stutzman met schieten om zijn heup rust te geven. Hij richtte zich in plaats daarvan op mentale voorbereiding, wat zijn zelfvertrouwen na de matige voorrondes zou kunnen verklaren.
“Alles waar ik voor had getraind, begon te stromen”, zegt hij.
Bij de head-to-head eliminatiewedstrijden moeten de deelnemers in elk van de vijf ‘ends’ drie pijlen afschieten, waarbij de roos gelijk staat aan 10 punten, terwijl de buitenste ringen steeds minder punten opleveren.
Stutzman begon tegen Victor Sardina Viveros uit Mexico, een van de vele armloze boogschutters die hem volgden in de sport en hem een mentor noemen. Hun wedstrijd was de eerste keer dat twee van zulke boogschutters tegenover elkaar stonden op de Paralympics.
“Hij is heel open en deelt zijn ervaringen met ons,” zegt Sardina Viveros, “dus ik ben hem heel dankbaar.”
Met een 142-136 overwinning ging Stutzman door naar een zwaardere uitdaging tegen de ervaren Jere Forsberg uit Finland. Met de score gelijk na vijf ends, namen ze allebei nog één kans.
Beide mannen schoten in de roos, maar Stutzman’s pijl was beter en schoot bijna precies in het midden, waardoor hij een stapje dichter bij de strijd om de gouden medaille kwam.
Leren schieten vereiste vindingrijkheid. Zonder coaching, zonder online video’s, moest Stutzman het in zijn hoofd uitvogelen.
Het schouderharnas met de haak was zijn uitvinding. En de techniek die door vallen en opstaan ontstond, was dat ook. Na die eerste winter in 2009, toen hij twee herten schoot en ongeveer 150 pond vlees in de vriezer legde, nodigde een vriend hem uit voor een boogschiettoernooi.
“Dus ik liep naar binnen en deed mijn schoen uit om de verklaring te ondertekenen en vroeg de dame achter de balie: ‘Waar zijn al die andere armloze boogschutters?’ ” herinnert hij zich. “Ik dacht letterlijk dat ik tegen andere armloze mensen zou strijden.”
Het was niet leuk om onderaan te eindigen. Zelfs toen een fabrikant van boogschietapparatuur een paar dagen later belde en gratis uitrusting aanbood, vermoedde Stutzman dat het alleen kwam door het hele armloze gedoe. Vastbesloten om meer te zijn dan een nieuwigheid, begon hij acht uur per dag te oefenen.
“Ik zat in mijn achtertuin,” zegt hij. “Ik zette een doelwit neer en bad dat ik niet zou missen, want er stond een huis achter ons.”
Hard werken vertaalde zich al snel in succes op regionaal en nationaal niveau, en een betere sponsoring. In 2012 werd hij de eerste armloze boogschutter die zich kwalificeerde voor de Paralympics en brak hij door op het internationale toneel met een zilveren medaille.
“Toen ik thuiskwam,” zegt hij, “gaf de hele stad een parade voor mij.”
Zijn ster was rijzende, versterkt door het wonder van wat hij kon doen en ook door die camera-ready persoonlijkheid. De Chinese boogschutter Ai Xinliang beschrijft hem als “zonneschijn, die licht geeft aan alle gehandicapten.”
Hoewel de volgende twee Paralympics niet zo succesvol waren, bleef Stutzman het podium bereiken bij grote evenementen, met prijzengeld en sponsoring die hem, inmiddels een alleenstaande vader, hielpen zijn drie zonen te onderhouden. Net zo belangrijk was dat er een gevoel van missie ontstond door brieven en telefoontjes van andere armloze mensen die boogschieten wilden proberen.
“Ik wilde dat helpen groeien,” zegt hij. “Het is het doel dat ze krijgen … ze voelen zich geweldig over zichzelf.”
De vraag doet Stutzman zijn hoofd achterover gooien en beginnen te lachen.
“Ja,” antwoordt hij, “je kunt nu officieel op Google zoeken hoe je een man zonder armen leert met een boog te schieten.”
Elk verdriet over het pensioen na Parijs wordt getemperd door veranderingen die hij door de jaren heen heeft meegemaakt. Nieuwelingen vragen nog steeds, ongeveer één per maand, om hulp. Stutzman is blij om ze allemaal te begeleiden in de hoop dat het aantal deelnemers zonder armen zal blijven groeien richting de Paralympics van 2028 in Los Angeles.
“Het is hun beurt om te schitteren”, zegt hij over de volgende generatie.
Stutzman gaf ze iets om naar te streven bij deze Spelen. Met Jessica, hun gezamenlijke gezin van vijf kinderen, zijn ouders en twee zussen erbij, won hij zijn halve finale in een andere sudden-death shootout, en ging door naar de finale tegen de als eerste geplaatste Ai.
Hun wedstrijd begon met de ene na de andere roos, wat de toon zette voor een spannend duel. Stutzman kreeg het eerste niet-perfecte schot te verwerken, raakte achter, maar kroop langzaam terug naar de voorsprong met één punt.
Met een gouden medaille in de balans, had elke man nog één laatste pijl. Ai scoorde een 10, wat de druk op Stutzman legde om te reageren.
De zaal viel stil toen zijn laatste schot richting doel zeilde, met een plof. Nog een 10. De menigte brulde en Stutzman sprong van zijn stoel, schreeuwde en schopte met zijn voeten.
Zijn onverwachte verhaal had een gouden einde, de roos bezorgde hem de overwinning met een recordscore van 149 uit 150. Dat was één punt beter dan wie dan ook in de geschiedenis van de Paralympische Spelen, met of zonder wapens.
Ontvang de beste, interessantste en vreemdste verhalen van de dag uit de sportwereld van LA en daarbuiten via onze nieuwsbrief The Sports Report.
Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in de Los Angeles Times.
