Het besluit van het Hooggerechtshof om belangrijke juridische kwesties te omzeilen in zijn beslissingen over abortus deze zittingsperiode, leidt tot een nieuwe confrontatie die al volgend jaar kan plaatsvinden.
En de volgende golf van rechtszaken rond de procedure – waaronder uitdagingen met betrekking tot de mogelijkheid voor patiënten om staatsgrenzen over te steken voor abortussen, de regulering van abortuspillen en de mogelijkheid voor minderjarigen om een abortus te krijgen zonder toestemming van de ouders – is al in de richting van het hooggerechtshof gegaan.
Terwijl president Joe Biden campagne voert met de belofte om het federale abortusrecht te beschermen en te herstellen en voormalig president Donald Trump oproept om de regulering van de procedure aan de staten over te laten, is het het Hooggerechtshof, net zo goed of misschien wel meer dan welke gekozen functionaris dan ook, die de toegang tot abortus in het hele land in de komende jaren zal vormgeven.
“Het was belachelijk toen de rechtbank twee jaar geleden zei dat het vernietigen van Ree zou de rechtbank uit de abortuszaak halen,” zei Leah Litman, hoogleraar aan de University of Michigan School of Law. “Er is een compleet nieuw front van abortusrechtszaken dat hoe dan ook bij de rechtbank terecht zal komen, wat er ook gebeurt in de verkiezingen. Dit gaat gewoon nergens heen.”
Hoewel het hof de merites van beide abortuszaken die het deze termijn behandelde niet behandelde — het afwijzen van abortuspillen en het recht op een spoedabortus — gaven sommige rechters aanwijzingen over hoe zij toekomstige rechtszaken zouden benaderen. Meerdere leden van de conservatieve supermeerderheid van het hof leken bijvoorbeeld open te staan voor het argument dat het 14e amendement rechtspersoonlijkheid verleent aan foetussen — een standpunt waarvan conservatieven geloven dat het een nationaal verbod op abortus in elk stadium van de zwangerschap zou kunnen creëren.
Het hof heeft ook nieuwe rechtszaken aangespannen met zijn beslissing van vrijdag, waarin het de Chevron doctrine — het ontnemen van de speelruimte die federale agentschappen hadden om wetgeving te interpreteren en te implementeren en deze in handen van rechters te leggen — en de uitspraak van maandag die de verjaringstermijn opheft voor het aanvechten van oudere overheidsregels. Dit zou een open seizoen kunnen creëren voor elk toekomstig abortusbeleid dat de volgende president probeert in te voeren, evenals regels die al in de boeken staan — van FDA-regulering van abortuspillen tot de beschikbaarheid van abortussen in VA-klinieken tot de recente uitbreiding van HIPAA om abortusgegevens te beschermen.
“Voor iemand die niet van de regelgeving houdt die de huidige regering heeft ingevoerd, ligt de wereld aan zijn voeten,” zei Andrew Twinamatsiko, directeur van het Health Policy and the Law Initiative aan het O’Neill Institute van Georgetown University. “Zelfs regelgeving die er al tientallen jaren is, kan worden blootgesteld aan nieuwe uitdagingen.”
Hij voegde eraan toe dat hoewel het besluit technisch gezien beide kanten op werkt – het uitdagingen toestaat aan regels die zijn aangenomen door zowel Republikeinse als Democratische regeringen – het waarschijnlijk in het voordeel is van conservatieven.
“Als je een rechterlijke macht hebt die fundamenteel is heringericht door de Trump-McConnell Twin Towers, met inbegrip van een conservatieve meerderheid in het Hooggerechtshof, dan zullen zij uiteindelijk degenen zijn die beslissen over beleidskeuzes die zich voordoen als juridische kwesties”, voorspelde hij.
De stroom van patiënten en pillen
Veel zaken die in behandeling zijn bij de rechtbank, richten zich op de meest voorkomende manieren waarop patiënten het abortusverbod omzeilen: door over de staatsgrenzen heen te reizen en pillen te bestellen in een andere staat of land.
Het Hooggerechtshof heeft deze maand de uitdaging aan het recente FDA-beleid dat abortuspillen beschikbaar stelde via telegeneeskunde en postbezorging niet beëindigd. Het heeft de zaak alleen teruggewezen naar dezelfde districtsrechter die eerder had besloten de medicijnen landelijk te verbieden. En terwijl de rechters zeiden dat de anti-abortusartsen die de rechtszaak hadden aangespannen, geen rechtspositie hadden, proberen Republikeinse functionarissen uit Idaho, Kansas en Missouri hun plaats in te nemen.
Litman zei dat de positie van de staten in de zaak — die afhangt van beweringen dat ze economisch schade hebben geleden door het dekken van de kosten van de behandeling van Medicaid-patiënten die abortuspillen namen en vervolgbehandeling nodig hadden — net zo kwetsbaar is als de artsen die deze termijn door het Hooggerechtshof zijn afgewezen. Maar de door Trump benoemde rechters die de zaak gaan behandelen, kunnen deze mogelijk toch laten doorgaan.
“Afgezien van het feit dat die staten niet willen dat mensen abortussen krijgen, hebben ze niet echt een herkenbaar letsel,” zei ze. “Maar omdat dit [Texas District Court judge Matthew] Kacsmaryk en het Vijfde Circuit, ik kan niet zeggen dat het niet gaat gebeuren.”
Er zijn ook nieuwe zorgen dat de goedkeuring van mifepriston door de FDA in 2000 in het juridische vizier zou kunnen komen – een uitdaging waarvan federale rechtbanken eerder al zeiden dat deze was geblokkeerd door de verjaringstermijn.
Het Hooggerechtshof heeft maandag geoordeeld dat mensen zaken kunnen aanspannen tegen federale regels die al jaren in de boeken staan. Rechter Ketanji Brown Jackson waarschuwde in haar afwijkende mening dat de uitspraak de pogingen om de goedkeuring van de FDA van de abortuspil mifepriston, die al een kwart eeuw bestaat, ongedaan te maken, nieuw leven in kan blazen.
Andere zaken die door federale rechtbanken worden behandeld, kunnen de toegang tot abortuspillen in de komende jaren beperken of verruimen.
Federale zaken in North Carolina en West Virginia testen ook of staten beperkingen kunnen opleggen aan mifepriston die de FDA belastend en medisch onnodig noemt – van wachttijden en verplichte echo’s tot regelrechte verboden.
De zaak in West Virginia, aangespannen door de abortuspilfabrikant GenBioPro, ligt bij het 4e Amerikaanse Hof van Beroep, en de zaak in North Carolina kan zich daar binnenkort bij aansluiten. Een andere lang sluimerende zaak in Hawaï, die probeert de resterende beperkingen op abortuspillen op te heffen, kan worden hervat na de beslissing van het Hooggerechtshof om de legaliteit van beperkingen op de medicijnen te ontwijken.
“Mifepristone gaat een strijd op leven en dood worden,” zei Molly Meegan, de Chief Legal Officer van het American College of Obstetricians and Gynecologists. “Elke mogelijke juridische uitdaging die kan worden aangegaan, zal worden aangegaan.”
Juridische experts aan beide kanten van de abortusstrijd verwachten ook rechtszaken die de beschermende kracht van de zogenaamde schildwetten testen die meer dan een dozijn blauwe staten hebben aangenomen, waarvan sommige hun artsen toestaan om abortuspillen voor te schrijven via telegeneeskunde aan patiënten in staten met verboden zonder angst voor vervolging. Anti-abortusactivisten en conservatieve functionarissen willen deze wetten graag aanvechten, aangezien ze een van de belangrijkste manieren worden waarop inwoners van rode staten zwangerschappen kunnen beëindigen.
Uit een recent onderzoek van de Society of Family Planning blijkt dat in 2023 maandelijks bijna 8.000 mensen in staten met een verbod pillen via telezorg ontvingen van artsen in staten met een afschermingswetgeving.
“Of en in welke mate een pro-life staat als Mississippi of Louisiana of Missouri hun burgers kan beschermen tegen deze medicijnen die per post worden verzonden, hangt af van de vraag of die abortusartsen de aansprakelijkheid voor hun daden kunnen ontlopen”, aldus Steven Aden, de Chief Legal Officer en General Counsel bij Americans United for Life. “Op een gegeven moment, waarschijnlijk binnenkort, zal het Hooggerechtshof moeten beslissen of een vonnis dat is verkregen tegen een abortusarts in Mississippi of een andere pro-life staat, kan worden afgedwongen tegen die persoon of tegen die organisatie in een staat die een schildwet in de boeken heeft, of dat dit in strijd is met de federale grondwet.”
Andere federale rechtszaken in Alabama, Idaho en Texas, die mogelijk voor het Hooggerechtshof komen, richten zich op de vraag of en in hoeverre iemand in staten met een verbod — artsen, familieleden, vrienden — een patiënt kan helpen om naar een andere staat te reizen voor een abortus.
De zaak van Idaho, die momenteel bij het 9e Amerikaanse Hof van Beroep ligt, zou kunnen bepalen of artsen daar strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor het doorverwijzen van mensen voor abortussen buiten de staat. Een uitspraak van een lagere rechtbank zei dat de dreiging van de procureur-generaal om artsen te vervolgen voor dergelijke doorverwijzingen hun Eerste Amendement-recht om informatie met patiënten te delen schendt.
De zaken in Alabama en Texas richten zich op dreigementen van de procureurs-generaal van die staten om abortusfondsen en -klinieken in de staat aan te klagen voor het ‘helpen en aanmoedigen’ van abortussen buiten de staat door patiënten hulpmiddelen en openbaar beschikbare informatie aan te bieden.
“We zien dat staten niet alleen proberen te voorkomen dat mensen binnen hun staat een abortus ondergaan, maar ook dat ze de staat verlaten om abortuszorg te krijgen,” zei Jennifer Dalven, directeur van het Reproductive Freedom Project bij de American Civil Liberties Union. “Ze weten dat mensen het recht hebben om te reizen, dus zeggen ze in plaats daarvan: Niemand kan je helpen. Niemand kan je naar huis brengen. Niemand kan je helpen om het te betalen. Niemand kan op je kinderen passen. Al die dingen verhinderen mensen om te reizen om zorg te krijgen die legaal is.”
Leiders van de anti-abortusbeweging erkennen dat deze zaken een uitdaging vormen en zeggen optimistischer te zijn over het beperken van de rechten van kinderen en tieners om staatsgrenzen over te steken voor een abortus, en over het vervolgen van degenen die hen daarbij helpen.
“Volwassenen hebben duidelijk een grondwettelijk recht om te reizen voor welk doel dan ook,” zei Aden. “Maar minderjarigen hebben geen grondwettelijk recht om te reizen zonder medeweten of toestemming van hun ouders.”
Transgenderzorg en ouderlijke toestemming
Het Hooggerechtshof heeft ingestemd met een zaak die het volgende zittingsjaar zal behandelen. Deze zaak onderzoekt de grondwettelijkheid van het verbod in Tennessee op bepaalde vormen van genderbevestigende zorg voor transgender minderjarigen. Volgens artsen en de regering-Biden schendt dit verbod het recht van patiënten op gelijke bescherming zonder discriminatie op basis van geslacht.
Anti-abortusleiders zeggen dat de rechters de zaak kunnen gebruiken om te bepalen of minderjarigen toegang hebben tot een scala aan medische diensten zonder medeweten of toestemming van hun ouders – van genderbevestigende hormonen tot abortussen.
“We weten niet wat dit Hooggerechtshof zou zeggen over het potentiële conflict tussen het recht van ouders om te beslissen over de medische zorg voor hun kinderen en de wens van een minderjarig kind om een abortus te verkrijgen,” zei Aden, eraan toevoegend dat AUL een brief aan het hof kan voorleggen waarin ze worden aangespoord om een dergelijke beslissing te nemen. “Het is een vraag waarvan ik denk dat het Hooggerechtshof vroeg of laat duidelijkheid zal moeten scheppen.”
Voorstanders van abortusrechten zijn sceptisch over de mogelijkheid dat de zaak zich uitstrekt tot abortus, en merken op dat het Hooggerechtshof geen gerelateerd verzoekschrift heeft geaccepteerd over de vraag of het verbod van de staat de rechten van een eerlijk proces voor minderjarigen schendt, wat directer verband houdt met abortus dan de claim van gelijke bescherming die de rechters zullen horen. Toch waarschuwden de ACLU en ACOG dat het hof een staat van dienst heeft om verder te gaan dan de verzoeken die het aanvankelijk accepteert — zoals het deed in de zaak waarin Ree tot 2022.
“Ik maak me grote zorgen, gezien wat er is gebeurd in Dobbs,” zei Meegan. “Je ziet misschien precies hetzelfde, waar ze zeggen dat staten kunnen doen wat ze willen.”
Ze voegde toe dat de recente mening van rechter Brett Kavanaugh in de mifepristone-zaak aanwijzingen bevat over hoe hij en andere rechters in de toekomst kunnen oordelen. “Hij schreef op ten minste twee verschillende plaatsen dat de meeste vragen thuishoren in de politieke context en dat de meeste van deze kwesties op staatsniveau moeten worden beslist”, zei ze. “Hij zet een duidelijke juridische filosofie op die het mogelijk maakt dat veel van deze kwesties van cultuuroorlog op staatsniveau worden beslist en niet onderhevig zijn aan substantiële bescherming van een eerlijk proces.”
EMTALA-herhaling
Het besluit van het Hooggerechtshof om de vraag of staten de toegang tot abortus in medische noodgevallen mogen beperken, uit te stellen, vergroot de kans op een nieuw conflict al in de volgende zittingsperiode, zo gaf procureur-generaal Raúl Labrador van Idaho aan tijdens een telefoongesprek met verslaggevers vorige week.
Het 9e Circuit zal naar verwachting binnenkort argumenten horen over de vraag of het verbod in Idaho, dat alleen abortussen toestaat in levensbedreigende situaties, in strijd is met de federale wet uit het Reagan-tijdperk, bekend als EMTALA, die vereist dat ziekenhuizen elke patiënt die in crisis aankomt, stabiliseren. Naarmate de zaak zich ontwikkelt, betekent een uitspraak van een lagere rechtbank dat ziekenhuizen in Idaho abortussen moeten aanbieden in medische noodgevallen. Het 5e Circuit oordeelde ondertussen dat Texas de meeste abortussen mag verbieden, zelfs in omstandigheden waarvan de regering-Biden beweert dat ze inbreuk maken op EMTALA. Een mogelijke splitsing van het circuit over de kwestie maakt het zeer waarschijnlijk dat het Hooggerechtshof er nog eens naar zal kijken.
“Medische noodgevallen zullen het komende jaar een grote focus blijven in meerdere rechtszaken in het land”, zei Meegan. “De echte vraag is: hoe ver kan een staat gaan in het beperken van de keuzes van een persoon die in gevaar is op basis van een zwangerschapscomplicatie?”
