Herders die troebel water uit een kleine vijver in graslanden in Zuid-Soedan scheppen, zijn zich terdege bewust van de gevaren waarmee ze worden geconfronteerd als ze het drinken.
“Het water is vies omdat er olie en chemicaliën in zitten”, zegt hun chef, Chilhok Puot.
Nyatabah, een vrouw uit deze gemeenschap die koeien grootbrengt in het hart van de olievelden in de staat Unity, voegt hieraan toe: ‘Als je het drinkt, ga je hijgen en hoesten.
“We weten dat het slecht water is, maar we hebben nergens anders, we sterven van de dorst.”
Een voormalige olie-ingenieur, David Bojo Leju, heeft tegen de BBC gezegd dat overstromingen in het gebied de vervuiling in waterbronnen spoelen.
Grote delen van de staat staan al jaren onder water na ongekende overstromingen, die volgens wetenschappers zijn verergerd door de klimaatverandering.
De heer Bojo Leju zegt dat de overstromingen een “ramp” zijn en dat de vervuiling door slecht beheerde oliefaciliteiten een “stille moordenaar” is die zich over de staat verspreidt.
Zuid-Soedan is het jongste land ter wereld en een van de armste landen, met een regering die enorm afhankelijk is van olie-inkomsten.
Unity State, een belangrijke olieproducerende staat, heeft altijd last gehad van seizoensoverstromingen. Maar in 2019 zorgden extreme regens voor een zondvloed die dorpen, graslanden en bossen overspoelde. Jaar na jaar volgden hevige regenval. Het water hoopte zich op en bleef opgesloten in de kleigrond.
Volgens het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN stond op het ergste moment in 2022 tweederde van Unity State onder water. Zelfs nu staat ongeveer 40% nog steeds onder water.
De heer Bojo Leju werkte acht jaar voor het olieconsortium Greater Pioneer Operating Company (GPOC), een joint venture tussen Maleisische, Indiase en Chinese oliemaatschappijen, waarbij de Zuid-Soedanese overheid 5% in handen had.
Na een grote pijpleidingbreuk vijf jaar geleden begon hij met het fotograferen en filmen van poelen met olieachtig water en hopen zwartgeblakerde grond op locaties in Unity State, waaronder locaties in de buurt van Roriak, waar de herders wonen.
Hij zegt dat lekkages uit oliebronnen en pijpleidingen “een terugkerende situatie” waren, en dat hij betrokken was bij het transporteren van verontreinigde grond weg van de wegen, zodat dit niet zou worden gezien.
Hij probeerde zijn zorgen te uiten bij bedrijfsmanagers, maar hij zegt dat er weinig werd gedaan en “er was geen behandelplan voor de bodem”.
De heer Bojo Leju zegt ook dat “geproduceerd water” – water dat uit de grond vrijkomt bij de winning van olie en dat vaak koolwaterstoffen en andere verontreinigende stoffen bevat – niet op de juiste manier is behandeld.
Er waren meldingen van een hoog oliegehalte, boven de internationale normen, in het geproduceerde water “elke dag tijdens onze ochtendbijeenkomst”, zegt hij, “en dit water wordt terug in het milieu geïnjecteerd”.
“De vraag is: waar stroomt water?” zegt hij.
“Tot aan de rivier, tot aan de waterbron waar mensen drinken, tot aan vijvers waar mensen vis vangen.”
De heer Bojo Leju legt uit dat “een deel van de oliechemicaliën naar beneden is gesijpeld” in het grondwater, waar ze in boorgaten zullen vloeien.
“De grondwaterspiegel is vervuild”, zegt hij.
Toen in 2019 de hevige regenbuien begonnen, werden er aarden dijken aangelegd rond de gemorste olie “maar dat was niet genoeg om de hoeveelheid water te weerstaan”, voegt hij eraan toe.
In Roriak zijn er geen gegevens beschikbaar over de kwaliteit van het water dat de herders drinken, maar ze vrezen dat de vervuiling hun vee ziek maakt.
Ze zeggen dat er kalveren zijn geboren zonder hoofd of zonder ledematen.
De minister van Landbouw van Unity State wijt de dood van meer dan 100.000 runderen in de afgelopen twee jaar aan de overstromingen in combinatie met olievervuiling.
In een bos vlakbij Roriak hakt een groep mannen en vrouwen bomen om om houtskool te maken.
Ze hebben acht uur lang over onverharde wegen geflankeerd door overstromingswater gelopen om het bos te bereiken.
Ze zeggen dat het enige water dat ze hier kunnen vinden vervuild is.
Zelfs gekookt “veroorzaakt het diarree en buikpijn”, zegt een vrouw, Nyakal.
Een ander, Nyeda, veegt de tranen weg en zegt dat ze de houtskool nodig heeft om te verkopen, maar zich zorgen maakt over haar zeven kinderen, die een week bij haar moeder zijn achtergebleven.
‘Ze heeft ook niets’, zegt ze.
Nyeda woont in de buurt van de hoofdstad Bentiu, in een rieten hut, samengedrukt in een kamp waar 140.000 mensen verblijven die het conflict of de overstromingen zijn ontvlucht. Het is volledig omringd door overstromingswater en alleen beschermd door aarden dijken.
Er is enige voedselhulp, maar velen in het gebied overleven door te zoeken naar waterleliewortels en vis om hun rantsoen aan te vullen.
Veilig water is schaars. Nyeda gebruikt water uit een boorgat om te wassen en te koken, maar heeft geld nodig om drinkwater te kopen.
Gezondheidswerkers en politici in het gebied hebben de BBC verteld dat ze vrezen dat vervuiling en het gebrek aan schoon water hun tol eisen van de menselijke gezondheid.
In een ziekenhuis in Bentiu is een moeder net bevallen. De neus en mond van haar pasgeboren baby zijn met elkaar verbonden.
“Ze hebben geen toegang tot schoon water”, zegt dr. Samuel Puot, een van de artsen die voor de baby zorgt.
“Ze drinken gewoon uit de rivier waar water en olie worden gemengd. Dat kan het probleem zijn.”
Hij zegt dat er “veel” gevallen zijn van kinderen geboren met afwijkingen, zoals geen ledematen of een klein hoofd, in Bentiu en ook in Ruweng, een olieproducerend gebied ten noorden van Unity State.
Ze sterven vaak binnen enkele dagen of maanden, voegt hij eraan toe.
Genetische tests kunnen aanwijzingen geven over de oorzaken van aangeboren afwijkingen, maar het ziekenhuis beschikt niet over de faciliteiten en de resultaten zijn vaak niet doorslaggevend.
Dr. Puot wil dat de regering een register van gevallen bijhoudt.
Omdat de gegevens niet systematisch worden geregistreerd, is het niet duidelijk of deze anekdotische rapporten wijzen op een ongewoon hoge prevalentie van aangeboren afwijkingen.
“Het is aannemelijk dat oliegerelateerde vervuiling zou kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op geboorteafwijkingen”, zegt dr. Nicole Deziel, specialist op het gebied van milieugezondheid aan de Yale University.
Milieuvervuiling is een risicofactor voor aangeboren afwijkingen, naast genetica, leeftijd van de moeder, infectie en voeding, zegt ze.
Sommige verbindingen die vrijkomen tijdens de productie van olie kunnen de ontwikkeling van de foetus beïnvloeden, voegt dr. Deziel toe.
“Anekdotische rapporten kunnen dienen als belangrijke indicatoren voor milieu-gezondheidsproblemen”, zegt ze, maar benadrukt dat zonder systematische gegevensverzameling het bewijs van een causaal verband moeilijk is.
In 2014 en 2017 voerde de in Duitsland gevestigde niet-gouvernementele organisatie Sign of Hope collegiaal getoetste onderzoeken uit in de buurt van andere olievelden in Unity State.
Ze vonden een verhoogd zoutgehalte en hoge concentraties zware metalen in water dichter bij oliebronnen, evenals hoge concentraties lood en barium in menselijke haarmonsters.
De onderzoekers concludeerden dat dit indicatoren waren voor vervuiling door de olieproductie.
Leven bij een watercrisis van 50 graden Celsius: vergiftigde overstromingen – Extreme overstromingen hebben honderdduizenden mensen in Zuid-Soedan getroffen. Nu met extra angst voor olievervuiling.
Vind het op iPlayer (alleen VK) of op het BBC Africa YouTube-kanaal (buiten het VK)
De regering heeft opdracht gegeven tot een milieuaudit van de impact van de olie-industrie, maar de resultaten moeten ruim een jaar later dan verwacht nog openbaar worden gemaakt.
Mary Ayen Majok, een hoge politica van de regerende partij, uit al ruim tien jaar haar zorgen over de olievervuiling.
Ze is lid van de regering en vicevoorzitter in de Eerste Kamer van het Zuid-Soedanese parlement, en komt uit Ruweng.
Ze zegt dat een van haar eigen familieleden een kind heeft gekregen “geboren met misvormingen” en gelooft dat veel van dergelijke gevallen niet worden gemeld vanwege angst voor stigmatisering of gebrek aan toegang tot medische voorzieningen.
Mevrouw Majok zegt dat Zuid-Soedan “een industrie heeft geërfd die gebaseerd was op slechte praktijken” toen het land in 2011 werd gevormd nadat het onafhankelijk werd van Soedan.
In 2013 brak een vijf jaar durende burgeroorlog uit. Voor een land dat te maken heeft met conflicten en sterk afhankelijk is van olie-inkomsten, is het verbeteren van de verantwoordelijkheid voor het milieu “de staart van onze prioriteiten geweest”, zegt ze.
Er zijn wetten en instellingen vastgesteld, maar “de verantwoording is niet zo sterk”, zegt ze.
“Praten over olie is alsof je het hart van de regering raakt”, zegt Bojo Leju.
Hij sprak met de BBC in Zweden, waar hem asiel is verleend.
In 2020 werd hij benaderd door Zuid-Soedanese advocaten die de regering wilden aanklagen wegens olievervuiling.
Hij stemde ermee in om als getuige te getuigen. Maar hij zegt dat veiligheidspersoneel hem heeft aangehouden, hem met een pistool op zijn hoofd heeft geslagen en hem heeft gedwongen een document te ondertekenen waarin hij zijn bewijsmateriaal herroept.
Kort daarna ontvluchtte hij het land. De advocaten gingen niet verder met hun zaak.
De BBC vroeg het olieconsortium GPOC en het kantoor van de Zuid-Soedanese president om commentaar op de aantijgingen in dit rapport, maar zij reageerden niet.
Wetenschappers weten niet zeker of de overstromingen in Unity State ooit zullen afnemen.
Dr. Chris Funk, directeur van het Climate Hazards Center aan de Universiteit van Carolina, Santa Barbara, zegt dat er in 2019 recordtemperaturen aan het zeeoppervlak in de westelijke Indische Oceaan waren, wat “onmogelijk zou zijn geweest in een wereld zonder klimaatverandering”.
Warmere lucht kan meer vocht vasthouden, en hij zegt dat er een “sterk verband” was tussen deze zeetemperaturen en de extreme regenval van 2019 boven Oost-Afrika.
Dr. Funk zegt dat er sindsdien steeds meer regen valt in het stroomgebied van het Victoriameer, dat uitmondt in Zuid-Soedan, maar het is niet duidelijk of dit een permanent nieuw patroon is.
De temperaturen in Zuid-Soedan zijn gestegen en zullen naar verwachting nog verder stijgen, voegt hij eraan toe.
Dit betekent dat extreme neerslag ‘extremer zal zijn’ en dat hitte en vochtigheid in sommige scenario’s van de opwarming van de aarde kunnen betekenen dat sommige delen van het land ‘niet leefbaar zullen zijn’, zegt hij.
Maar ondanks de overstromingen en de angst voor vervuiling hopen velen hier terug te keren naar een leven waarin ze dieren fokken en van het land leven.
In Roriak maken kinderen een miniatuurdorp uit de klei op de grond, compleet met modelhutten en koeien.
En vlakbij Bentiu maalt een oudere vrouw de wortels van waterlelies naast het vloedwater. Ze zegt dat ze op een dag graag weer een koe zou willen hebben.
“Als het water zakt, zal ik graan verbouwen, ook al duurt het jaren”, voegt ze eraan toe.
Leven bij een watercrisis van 50 graden Celsius: vergiftigde overstromingen – bloed, vervuiling en olie in Zuid-Soedan. BBC Eye onderzoekt de erfenis van olie en vraagt wie daarvoor verantwoordelijk is?
Vind het op BBC Sounds als u zich in Groot-Brittannië bevindt, of klik hier als u zich buiten Groot-Brittannië bevindt.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:
Ga naar BBCAfrica.com voor meer nieuws van het Afrikaanse continent.
Volg ons op Twitter @BBCAfricaop Facebook op BBC Afrika of op Instagram op BBCAfrica
